Lima ka bagong Cebuano nga pulong

1.) DAGASDAS – Accidental fall. An unexpected slipping or sliding.

Si Maria nadagasdas pagnaog niya sa hagdanan.

2.) IGMAT – Smart, clever, quick, skillful, tricky, adroit, and cunning.

Si Magdalena igmat kaayo mu tubag sa pangutana ni Mdm.Baricuatro.

3.)ULOG-ULOG – Flattery, art of flattering, also flattering speech or excessive praise.

Ulog-ulogan gayud sila sa mga babaye.

4.) BAKWI – To take it back, to repossess; to retract, recant, retake or reoccupy.

Gibakwi ni Donna ang libro nga iyang gihatag nako.

5.) KAMISIN – men’s undershirt.

Si John kung maguniform magkamisin jud na siya sa sulod.

KATAUHAN NAGLISOD NA KARON

Si Bonessa Garciano, usa ka magtutungha sa St. Theresa’s College og usa ka treasurera sa Student Council, nipadayag nga mas hayahay sauna kaysa karon mahitungod sa kalisod para niya ang kalisod sauna pa pero karon mas nisamot.

Sa edad 19 anyos tulo ra ka Presidente ang naabtan niya sila si Aquino, Ramos ug Estrada. Nidungag pud si Garciano nga wala siya natagbaw sa mga gihimo ni Presidente Arroyo mahitungod nagkalisod na ang atong ekonomiya, pareha sa giimplementar ni Arroyo nga ang EVAT makatabang ug paglambo sa atong nasud apan wala kini nakatabang mas nisamot na hinuon ang pagsaka sa presyo sa mga pamaliton.

Matod pa ni Garciano nga si Presidente Arroyo ang labing bati sa tanang presidente nga iyang naabtan basis a iyang nakita nga kalisod. Nipuno si Garciano nga sauna mu isa ra ang mga pamaliton ug P .50 pero karon halos P 1.50 – 2.00 ang pagtaas.

Si Ramos ang maayong Presidente para ni Garciano tungod sa panahon ni Cory og Marcos gubot tungod sa EDSA Revolution, Sa kang Erap nakahimamat sab ta sa EDSA 2 ug kang Arroyo nagkalisod ang atong ekonomiya.

WA'Y KAHAYAHAY

Gibutyag ni Efren Caldosa, 42 anyos usa ka jeepney driver sa 03A, nga wala gayud siya natagbaw sa mga gihimo ni Presidente Arroyo mahitungod sa krisis nga natagamtaman sa mga katauhan karon. Midungag pa si Caldosa nga dili na kuno angay nga ikapangutana sama karon nga ang pobre nisamot kapobre og ang datu nisamot kadatu.

Matod pa ni Caldosa wala gayud siya nakatagamtam sa kahayahay karon kay galisod ang mga katauhan ilabi na sa sama niya nga usa ka jeepney driver. Nagkamahal ang gasolina ug halos kapin sa katunga nga makita maadto sa abang sa jeep pasahero-an.

Gitataw pud ni Caldosa nga si Marcos ang pinakamaayo nga Presidente mahitungod maayo kini sa mga katauhan. Gamay ra ang kagubot tungod kay disiplinado ang mga katauhan sauna ni ingon pa siya nga, “kong magbinoang ka papas dayon ka.”

Samtang para Caldosa si Ramos ang labing bati mahitungod gahi kini ug nagsugod ang krisis sa iyang termino.

KAAYOHAN ANG PANGLANTAW SA MGA PRESIDENTE

Alang ni P03 Arnolfo Aventajado,39 anyos nga usa sa mga alert team sa Mabolo Police Station nga si Fidel Ramos ang labing maayong Presidente nga nakalingkod sa MalacaÑang.

Si P03 Aventajado nagkanayon nga natagbaw ra siya sa mga gihimo ni Presidente Arroyo kay mahitungod sa nihatag kini ug mga proyekto para sa mga katauhan. Sama sa pagespalto sa kalsada, og RORO project nga makatabang gayud sa mga maguuma kay tungod niini dali ra moabot ang mga utanon sa laing-laing lugar.

Matod pa ni PO3 Aventajado mao ra gihapon ang natagamtaman sa mga Pilipino sauna ug karon, pareho ra ang dagan sa pangutok sa mga presidente mahitungod sa ekonomiya.

Apan wala ni komentar sa PO3 Aventajado kong kinsa ang labing bati nga Presidente kay para niya wala’y nagtanaw nga mahugno ang Pilipinas puros kaayohan ang panglantaw sa tanang Presidente.

Lima ka bagong Cebuano nga pulong

1.) BALIBAG –-> To throw away, to cast away.

Naglagot ang tiguwang niya kay iyang gibalibag ang mga sagbot.

2.) BINUGHA –-> A piece of firewood.

Gipakuha siya ug binugha ni Nanay para isugnod.

3.) BUYON –-> Adjacent, adjoining, situated close to each other, laying in line.

Makita ra nimo ang balay ni Donna buyon anang tindahana.

4.) IMAW –->disappear mysteriously, lost without being noticed, gone to the wind

Nakuyawan ko kay bago palang mi nagkastorya unya paglingi nako ug balik
na imaw man dayon.

5.) TALATALA –-> foolish, insane, possessed.

Magkatawa gayud kami kung mo katawa na siya kay mura siya’g talatala.

Ang akong komento bahin sa PIGAFETTA

Sa ako palang pagbasa sa “PIGAFETTA” naa’y ubang mga pulong nga magkatawa gayud ako ilabi na sa mga pulong sa “Old Cebuano.” Wala ako nagdahum nga anaa pa gayud diay mas lawom nga mga pulong nga wala gani nato maabtan. Naa pu’y ubang mga pulong nga mura ku’g nagmatag buntag kay kung wala pa kini butangi ug “Modern Cebuano” wala gayud nako masabtan. Na-interesado ako sa pabasa niini tungod kay makahuna-huna ko kung diin gayud nakuha ang mga Cebuanong pulong. Tungod pud niini atong mahibawan kung gi-unsa paglambo ang mga pulong sa Bisaya.

Naa pu’y mga kalahian nga mga pulong pariha sa paranpaon para sa ato babaye,beni-beni para sa to dalaga,chunthinch nga para sa ato mamalbas, queilan nga para sa ato suwang, ug uban pa. Kung naa’y kalahian naa pu’y ubang mga pulong nga pariha lang gihapon pero lahi lang ang “pag-spell” pariha sa tuhud nga para sa ato tuhod, sico nga para sa ato siko, babui nga para sa ato baboy, ug uban pa. Ang ako lang nabantayan sa mga pulong sa sinugdanan atong kasaysayan mas naimpluwensiya sila sa mga kastila nga mga pulong kay mu gamit man sila ug “c”ug “q”.

Basi sa akong pagbasa sa pigafetta mas ni dako akong panglantaw sa mga pulong sa Cebuano. Mas naa nako’y ika panghambug kung diin gayud gikan ang akong pagkabisya. Tungod niini dili lang gayud nako pasagdan kung unsaon “pag-pronounce” ang mga pulong kun dili hatagan ug respeto ug maayong pagtagad ang mga Cebuanong pulong. Mapasalamaton pud ako sa mga katauhan sa una nga ila gayud gihatagan ug pagtagad ang mga pulong sa bisaya ug kung wala sila wala sad unta ta karon.

Ang akong gusto karon nga anaa unta ta’y paghi-usa sa pagpreserve sa atong Cebuanong pulong kay kini ang timahilan kung unsa ug diin nag-gikan kitang mga Sugbuanon. Atong ipakita sa tibuok kalibutan kung unsa nato ka pinagga,ug paghatag ug respeto ang atong pulong ug isyagit sa kalibutan nga AKO USA KA SUGBUANON!

Lima ka bagong Cebuano nga pulong

1.) LAMOG --> A milky meat of a young coconut.

Ang lamog nga among gikaon gahapon ang nagpasakit sa among tiyan karon.

2.)PAHAT-->Share, portion; a patch or portion of a share, a fraction of the whole.

Tungod sa among kadaghan sa barkada ang among tanang pagkaon ipangpahat para makakaon ang tanan.

3.)PUTYOKAN--> Honey-bees, flying insects which build a hive for their colony, and
where collection of honey is stored.

Kami nagdagan-dagan sa kalibunan kay gigukod mi ug putyokan.

4.)IKTIN--> To jump around, as that of dancing.

Ako gikapoy sa sige ug iktin aron lang nindot tanawon.

5.)DISILOS--> To leave so in a hurry.

Mo disilos nako kay basig mauwahi pa n’ya ko sa akong adto-on.

Lima ka bagong Cebuano nga pulong

1.)KURAY –> An action of being fear, afraid.

Nagkuray-kuray siya ug dagan sa dihang nakitan niya sa ilaga.

2.)BITIIS –>Feet, a portion of the leg between the patella and the tarsus.

Tungod sa strike nagpahilot siya sa iyang bitiis tungod sa kakapoy ug lakaw.

3.) HUMAD –>Act of drying the seeds under the sun for preserving them for
the next year’s seedling purposes.

Gisugo ako ni Nanay sa pagbuwad sa liso sa kalabasa ganihang udto.

4.) LURAY-LURAY –>Lost of strength, powerless, and groggy.

Sa paglumba ug dagan ako nagluray-luray ug hangtod natumba.

5.) PAGAKPAK –>To clap the hands with the sound of resounding joy.

Pagkadaog sa STC sa debate kami nagpagakpak pagmaayo.

Presscon o Tulis?

Kung ako nagcover ug usa ka presscon ni Mayor Tomas OsmeÑa ug naa'y tulis nga nahitabo duol sa Redemptorist Church sa Gen. Maxilom Avenue, biyaan nako ang presscon ug adtuon nako ang lugar kung asa tulis. Personally, ganahan kaayo ko ug naa'y action kay interesado kaayo kini paminawn ug tanawon nga klase na balita. Gusto pud makahibaw ang katauhan kung aduna ba' mga katauhan nga naangol sa tulis.

Ang baha sa Bogo, Talibon, Ilo-Ilo, Tacloban ug Colon.

Tungod kay wala nitungha akong lima ka reporters, ug ako ra nag nahabilin sa akong desk unya makadawat ko ug balita nga aduna'y baha sa Bogo, Talibon, Ilo-Ilo, Tacloban ug Colon ug telepono ra ang anaa nako. Ang akong buhaton manawag ko ug mga sources nako sa Bogo, Talibon, Ilo-Ilo, ug Tacloban ug mangutana ko kong kanusa ra nagsugod ang pagbaha didto nga dapit, kung naa na ba'y “nang-evacuate” tungod sa baha ug unsa ilang mga kinahanglan. Kung aduna pa'y oras nga mahabilin moadto ko sa colon ug personalon nako pagadto kung unsa na gayud ka taas ang baha pero kung wala na gani oras manawag nalang ku ug sources nako didto sa Colon.

duha ka news teams ug aduna'y unum ka events

Kung ako adunay duha ka news teams ug adunay unum nga nagdungan ug hitabo ang duha nga akong pilion mao ang MV Tubigon sa Bohol ug ang pagkacrash sa eroplano sa Mactan Airbase.
Nganong MV Tubigon? Para nako kini ang nga hitabo hatagan gayud ug pagtagad sa dili lang ang pagkalunod sa MV Princess of the Stars kay kining MV Tubigon daghan pud nga katauhan ang naapil niini. Ang mga katauhan nagsentro lamang sa MV Princess ug wala gani ta nakahibalo nga naa pa diay laing barko nga nalunod sa bagyong Frank, nga buot hunahunaon duol ra kini sa Cebu. Hatagan pud ni nato ug saktong pagtagad para makahibalo ang ubang ahensiya sa gobyerno sa nahitabo ug para makahimo ug lakang kung unsaon pagtabang kanila.
Sunod ang pagkacrash sa eroplano sa Mactan Airbase. Ang lugar nga nahitaboan naa ra gayud sa Cebu ug dili usik ang oras sa pagbisita sa nahitaboan. Inig abot sa magsisibya sa lugar “fresh” pa ang balita. Gusto pud ang daghan nga makahibaw kung unsa'y rason kung nganong na crash ang eroplano.
Wala nako gipili ang MV Princess of the Stars kay tungod daghan na ang nagcover niini ug napulan na pud ang mga katauhan nga maminaw ug motanaw niini kay “over” na kaayo ang exposure niini sa telebisyon. Ang napaakan ug iro sa Hongkera wala pud nako gipili kay dili ni “interesting” tungod ordinaryo na kini nga panghitabo. Ang brownout sa Pardo dili kaayo ma interesado ang mga katauhan tungod normal na nga magbrownout maayo untag brownout sa tibuok Cebu kay daghan katauhan ang ma-apil. Wala pud nako gipili ang pista sa Minglanilla tungod kay ang pista para ra sa taga-Minglanilla ug wala kini “impact” sa ubang tao nga nagpuyo sa laing lugar sa Cebu dili parehas kung magcelebrar ug Sinulog kay tibuok katauhan sa Cebu ang magpista.